جنگ رسانه‌ای و مسئله «امید و یأس»/ بررسی راهبرد دشمن

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای چهارشنبه ۱۶ مرداد ۱۳۹۸ در دیدار مدال‌آوران المپیادهای علمی و اعضای تیم ملی والیبال جوانان، با اشاره به صحبتهای یکی از جوانان نخبه که از مشکلات موجود بر سر راه نخبگان و عملکرد دستگاه‌ها گلایه داشت، گفتند: مشکلات نباید جوان را متوقف و نا اُمید کند، زیرا نا اُمیدی، سَم است و اگر نسلهای قبل متوقف و نا اُمید میشدند، ما باید همچنان در همان دوران فساد و طاغوت میماندیم ولی اکنون به برکت همان جوانان نسل قبل، در کشور شرایطی فراهم شده است که استعدادهای جوان نخبه بروز و ظهور پیدا میکند و میتواند با صراحت بایستد و حرفهای خود را بزند.

امروز مسئله‌ی «امید» یکی از نقاط محوری در حرکت رو به جلوی ملت ایران است. در نگاه رهبر انقلاب «امید، بزرگترین قوّه محرّکه انسان است. امید به پیروزی، امید به پیشرفت و امید به موفقیّت، هر انسانی را به حرکت وادار میکند.» ۱۳۷۶/۰۷/۲۴ و در نقطه‌ی مقابل، «امروز دشمنان ما که از برخورد چهره‌به‌چهره با این ملت مأیوس‌اند و از طرق گوناگون میخواهند روی این ملت اثر بگذارند؛ یعنی سعی میکنند افق را تیره و تار نشان دهند؛ جوان را ناامید کنند.» ۱۳۸۳/۱۲/۲۴ توطئه‌ای که میدان اصلی ظهورش «جنگ رسانه‌ای و تبلیغاتی» است.
از سوی دیگر «هوشیاری نسبت به اقدامات دشمن و آرایش جنگی او در عرصه‌ی رسانه»، «شناخت صحیح و دقیق نسبت به جوانب این جنگ» و «هوشمندی برای مقابله و جلوگیری از تحقق اهداف دشمن در جنگ رسانه‌ای» به صورت مکرر در هشدارها و توصیه‌های سالهای اخیر رهبر انقلاب اسلامی مطرح شده است.

از این رو، پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR در یادداشتی که براساس بیانات حضرت‌ آیت‌الله خامنه‌ای تنظیم شده است، برنامه‌ی دشمن در عرصه‌ی جنگ رسانه‌ای برای ارائه‌ی تصویر غلط از وضعیت کشور و نا امیدسازی مردم و الزامات مقابله‌ی صحیح با آن را مورد بررسی قرار می‌دهد.

درست مثل جنگ تحمیلی
تاریخ انقلاب در چهل سال گذشته لحظه‌ای از مبارزه خالی نبوده و در عرصه‌های مختلف شاهد دشمنی‌ها با انقلاب اسلامی بوده‌ایم. یک روز جنگ نظامی، یک روز ایجاد درگیری‌های داخلی، یک روز تهاجم فرهنگی، یک روز هم جنگ اقتصادی و رسانه‌ای و… گاهی با لحنی دوستانه و مزورانه، دست چُدنی خود را زیر دستکش مخملی به سوی ملت ایران دراز کرده‌اند و گاهی گستاخانه و بی‌پرده دم از دشمنی با ایران زده‌اند. اکنون «استمرارِ انقلاب»، دشمن را به ستوه آورده و عزم خود را جزم کرده تا‌ «از این استمرار و استقامت جلوگیری کند.»(۱) دشمنی که حاصل چهل سال بالندگی این شجره‌ی طیبه را در مقابل خود می‌بیند، تمام توان خود را به خدمت گرفته تا به خیال خود، درخشش آینده‌ی روشن انقلاب و تمدن نوین اسلامی در «گام دوم» را مکدر و خاموش کند.

برای مواجهه با دشمن هم باید نسبت به اهداف او آگاه باشیم و هم بدانیم برای دستیابی به این اهداف بر کدام عرصه‌ها تمرکز کرده است: «دشمن الان در حال جنگ است؛ جنگ، جنگ نظامی نیست امّا جنگ هست، جنگ نرم هست، جنگهایی هست که از جنگ نظامی خطرناک‌تر است.»(۲) «امروز جنگ ما کجا است؟ خب گفته میشود جنگ اقتصادی، درست هم هست. دشمن یک جنگ اقتصادی همه‌جانبه‌ای را علیه ما شروع کرده. اتاق جنگ هم دارند، با دقّت هم دارند بررسی میکنند، مأمور دارند و دائم در حال تحرّکند؛ در این تردیدی نیست، یک چنین جنگی ما داریم، لکن یک جنگ دیگری هم هست که از آن جنگ، خیلی اوقات غفلت داریم؛ اهمّیّت آن جنگ، کمتر از جنگ اقتصادی نیست، بلکه گاهی زمینه‌ساز تأثیر جنگ اقتصادی است؛ آن جنگ چیست؟ آن جنگ، جنگ رسانه‌ای، جنگ فضاسازی عمومی، جنگ تبلیغاتی است.»(۳)، «الان یک جنگ تبلیغاتی و رسانه‌ای بسیار تندی علیه ما وجود دارد، درست مثل جنگ تحمیلی… الان امکانات تبلیغاتی و رسانه‌ای ‌ما در مقابل دشمن، مثل امکانات آن روز ما است در مقابل دشمن؛ البتّه آن روز ما غلبه کردیم بر دشمن، امروز هم غلبه خواهیم کرد؛ بدون تردید غلبه خواهیم کرد، امّا وضع این است.»(۴)

در مقابلِ دشمن «ملّت ایران بایستی آرایش مناسب بگیرد، باید خودش را آماده کند.»(۵) و در میان ملت نقش قشرهای فعال و اثرگذار بیشتر از دیگران است. جوانان و نخبگان اولین کسانی هستند که میدان جنگ رسانه‌ای آنها را به نقش‌آفرینی فرامی‌خواند: «شما جوانان باید پیش‌گام در شکستن این محاصره‌ی تبلیغاتی باشید. در خود و دیگران نهال امید به آینده را پرورش دهید. ترس و نومیدی را از خود و دیگران برانید. این نخستین و ریشه‌ای‌ترین جهاد شما است.»(۶)

صحنه جنگ را بشناسید
حضور در صحنه‌ی جنگ نیازمند شناخت و هوشیاری نسبت به دشمن است: «اگر شما تو جبهه‌ی جنگ نظامی، هندسه‌ی زمین در اختیارتان نباشد، احتمال خطاهای بزرگ هست. برای همین هم هست که شناسائی میروند.»(۷) در جنگ رسانه‌ای هم بدون شناسایی دشمن و شیوه‌ها و اقدامات او کاری از پیش نمی‌رود.
اما اهداف و برنامه‌های دشمن در جنگ رسانه‌ای چیست؟ طراحان، عوامل اجرایی و پشتیبانی این جنگ چه کسانی هستند؟ سوالاتی از این قبیل باید پاسخ داده شوند تا شاهد نابسامانی در عرصه‌ی جنگ رسانه‌ای نباشیم.

شواهد و اطّلاعات حاکی از این است که تشکیلات عظیمی از سوی دشمن برای تحت تأثیر قرار دادن افکار عمومی و فضای تبلیغاتی ایران اسلامی و «تصویرسازی غلط» از وضعیت کشور در حال فعالیت مداوم است: «خبرهای ما، اطّلاعات ما نشان میدهد که -یعنی اینها اطّلاع است، تحلیل نیست- تشکیلاتی به وجود آمده است به‌وسیله‌ی دستگاه جاسوسی رژیم صهیونیست و دستگاه جاسوسی آمریکا، اینها تشکیلات درست کرده‌اند، از سوی قارون‌های منطقه هم دارند پشتیبانی مالی میشوند؛ در اطراف کشور، در بعضی از این کشورهای نزدیک به ما، اصلاً نشسته‌اند برنامه‌ریزی میکنند و به‌طور جدّی دارند کار میکنند. بعضی‌هایشان لازم است زبان یاد بگیرند، زبان یاد میگیرند؛ بعضی لازم است با شرایط کشور آشنا بشوند، پول میدهند این کار را میکنند؛ برای اینکه بتوانند فضای فکری و تبلیغاتی کشور را آلوده کنند. و این مسئله، ‌مسئله‌ی مهمّی است؛ بسیار مسئله‌ی حسّاسی است؛ اینکه فضای تبلیغاتی کشور، فضایی باشد که مردم را، یا دچار اضطراب کند، یا دچار یأس و ناامیدی کند.»(۸) در واقع دشمنان «در اطراف کمین گرفته‌اند، بمجرّدی که مشکل را در داخل مشاهده کرد، فوراً مثل مگسی که روی زخم می‌نشیند، می‌آید می‌نشیند روی این مشکل و بنا میکند از این سوء استفاده کردن؛ القا میکند که بله نظام اسلامی نتوانست، نظام اسلامی ناتوان بود؛ القای ناامیدی میکند.»(۹)

بخش دیگر آن، ارائه‌ی تصویری مخدوش و منفور از نقاط قوت ماست: «دشمن درصدد آن است که ما از نقاط قوّت خودمان صرف‌نظر کنیم، از عناصر اقتدار ملّی خودمان دست برداریم تا راحت‌تر بتواند بر کشور ما، بر ملّت ما، بر سرنوشت ما و آینده‌ی ما مسلّط بشود.»(۱۰) و در این راستا دشمن به دنبال این است که نقاط قوّت نظام اسلامی و ملت ایران را به‌عنوان نقاط چالش‌آفرین معرفی کند: «نقاط قوّت جمهوری اسلامی را، نقاط قوّتی که برای کشور و برای ملّت مایه‌ی اقتدار و مایه‌ی تقویت است نشان کرده‌اند و آنها را در تبلیغات و در برخوردها به‌عنوان نقاط چالش‌آفرین معرّفی میکنند؛ برای اینکه ملّت ایران را نسبت به آنها دلسرد کنند.»(۱۱) تبلیغات گسترده و متراکم دشمن علیه توانمندی‌ها و دانش هسته‌ای، اقتدار موشکی و عدالت‌خواهی بین‌المللی جمهوری اسلامی با همین هدف صورت می‌گیرد.

محور دیگر برنامه‌ی دشمن در این جنگ رسانه‌ای آن است که: «مشکلات مربوط به اقتصاد را افزایش بدهد… [مثلا] مسئله‌ی سکّه و ارز و کاهش ارزش پول ملّی و بالا رفتن قیمت ارزهای بیگانه… بخش مهمّی از این به‌وسیله‌ی همین تبلیغات دارد اتّفاق می‌افتد؛ یعنی همین تبلیغات است، همین رسانه‌هایند که دارند زمینه‌سازی میکنند، شما ناگهان می‌بینید که یک قیمت، دو برابر شد؛ (یعنی) به فاصله‌ی کمی ارزش پول ملّی نصف شد، مثلاً توان و قدرت خرید پول ملّی در مدّت کوتاهی نصف شد؛ این رسانه‌ها این کار را دارند انجام میدهند.»(۱۲)

در نگاه کلان‌تر، دشمن به دنبال آن است که: «احساس بُن‌بست به مردم بدهد.»(۱۳) و «ملّت ایران را به این نتیجه برساند که بن‌بست است، راه‌حل وجود ندارد مگر پناه بردن به آمریکا و زانو زدن در مقابل آمریکا و تسلیم شدن در مقابل آمریکا.»(۱۴)

پازل دشمن را کامل نکنید
آگاهی نسبت به اهداف و برنامه‌های دشمن شرط لازم است، ولی کافی نیست. در میدانِ «مبارزه» باید بهترین راه را برای دستیابی به اهداف برگزید و همچنین مانع دستیابی دشمن به اهدافش شد. و البته یک اصل اولیه را پیش از اینها باید در نظر داشت که نباید هیچ حرکت و اقدام ما دشمن را در دستیابی به اهدافش کمک کند: «گاهی اوقات، دشمن کار را به گونه‌ای ترتیب می‌دهد که حرف حقی، از زبان یک نفر صادر بشود! دشمن ناحق و باطل است، پس چرا می‌خواهد این حرف حق از زبان آن شخص صادر بشود؟ چون می‌خواهد پازل خودش را کامل کند. این پازل از صد یا دویست قطعه تشکیل شده؛ یک قطعه‌اش هم همین حرف حقی است که آن شخص باید بزند تا این پازل را کامل کند! اینجا این حرف حق را نباید زد. پازل دشمن را کامل نباید کرد.»(۱۵) این نسبت به حرف حق است چه رسد به این‌که در بیان ما حرفِ دروغ، غلط، نسنجیده و قولِ بغیرعلم باشد.

در نقطه‌ی مقابل اکنون که افکار و دلهای مردم آماج حملات رسانه‌ای دشمن است باید درست در نقطه‌ی مقابل هدف‌گذاری و طراحی دشمن حرکت کرد: «ما به این جو کمک نکنیم؛ ما در آلوده کردن فضای عمومی ذهن مردم تأثیر نگذاریم؛ یعنی ما باید در جهت عکس عمل کنیم. گاهی اوقات توجّه نمیکنیم و این اتّفاق می‌افتد؛ گاهی اوقات در بیان برخی از مشکلات مبالغه میکنیم، گاهی اوقات در بیان آن انتقادی که نسبت به یک دستگاهی یا به یک شخصی داریم، مبالغه میکنیم. این مبالغه مضر است؛ این مبالغه در آلوده کردن و هرچه بیشتر مضطرب کردنِ افکار عمومی به کار خواهد رفت؛ این کاری است که باید به آن توجّه کرد. و ویروس بدبینی را نباید گسترش داد… کارهای خوب هست، کارهای بد هم هست؛ همه را باید انسان ببیند و بگوید.»(۱۶) باید مراقب بود که «اعتماد مردم» به دستگاههای اداره‌ی کشور مورد خدشه قرار نگیرد: «ما نباید کاری کنیم که این پشتیبانی و اعتماد مردم نسبت به دستگاه‌های دولتی و دستگاه‌های اجرائی کشور -چه در بخش قضائی، چه در بخش قوّه‌ی مجریّه و بقیّه‌ی بخشها (مانند) نیروهای مسلّح- سلب بشود.»(۱۷)

در این میان، مسئله‌ی «امید» نقطه‌ی مهم و کلیدی ماجراست. هرگونه اقدامی در فضای رسانه‌ای و تبلیغاتی که «ناامیدی» به‌همراه داشته باشد غلط و در جهت خواست دشمن است. موضوعی که رسانه‌ها باید به آن توجه کافی داشته باشند: «دستگاه‌های تبلیغاتی هم -چه صداوسیما، چه مطبوعات، چه این وبگاه‌های فضای مجازی- بذر ناامیدی نپاشند در مردم؛ جوری حرف نزنند که یک عدّه‌ای را ناامید کنند از اسلام؛ نه، حالا میخواهند انتقاد هم بکنند، انتقاد کنند؛ بنده با انتقاد منطقی مخالف نیستم، منتها ناامید نکنند مردم را.»(۱۸)

در یک جمع‌بندی کلی باید گفت: «سیاست تبلیغی و رسانه‌ای دشمن و فعّال‌ترین برنامه‌های آن، مأیوس‌سازی مردم و حتّی مسئولان و مدیران ما از آینده است.»(۱۹) «دشمن میخواهد یأس ایجاد کند؛ یک جریانی هم متأسّفانه در داخل کمک میکند به دشمن، شما در مقابل این جریان خائن و خبیث بِایستید و ایجاد امید کنید.»(۲۰) و بدانید «باید با بیان واقعیات امیدبخش، مردم را در مقابل هجوم رسانه‌های بیگانه کمک کرد.»(۲۱)

پی‌نوشت:

۲) بیانات در دیدار اعضای شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی ۱۳۹۶/۱۰/۰۶

۳) بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری۱۳۹۷/۰۶/۱۵

۴) بیانات در دیدار نخبگان و استعدادهای برتر علمی۱۳۹۷/۰۷/۲۵

۵) بیانات در دیدار معلمان و فرهنگیان۱۳۹۸/۰۲/۱۱

۶) بیانیه «گام دوم انقلاب» خطاب به ملت ایران۱۳۹۷/۱۱/۲۲

۷) بیانات در دیدار اعضای دفتر رهبری و سپاه حفاظت ولی امر۱۳۸۸/۰۵/۰۵

۸) بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری۱۳۹۷/۰۶/۱۵
۹) بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم۱۳۹۷/۰۵/۲۲

۱۰) بیانات در مراسم بیست و نهمین سالگرد رحلت امام خمینی رحمه‌الله ۱۳۹۷/۰۳/۱۴

۱۱) بیانات در مراسم بیست و نهمین سالگرد رحلت امام خمینی رحمه‌الله ۱۳۹۷/۰۳/۱۴

۱۲) بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری۱۳۹۷/۰۶/۱۵

۱۳) بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری۱۳۹۷/۰۶/۱۵