تاریخچه شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی

ادوار مختلف شورا از بدو تأسیس تاکنون:
شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی از زمان تأسیس تاکنون ادوار مختلفی را پشت سر نهاده است:

1- دوره تأسیس و پیدایش(از سال 59 تا 61):

فلسفه وجودی شورا در این دوره مبتنی بر هماهنگی نهادهای تبلیغی، ارتباطی، رسانه ای، انتشاراتی و فرهنگی از یک سو و مقابله با توطئه گروهک ها، ملی گراها و لیبرالها،منافقین، جریان بنی صدر و . . . که در یک ائتلاف همگانی شرکت کرده بودند از سوی دیگر بود. این دو هدف، رویکرد«مشارکت مردمی» به صورت فراگیر را در دستور کار قرار داد و مردم از اقشار مختلف در صحنه های انقلاب در دفاع از امام، انقلاب و دستاوردهای آن و نیز محکوم کردن توطئه گوهک ها به پا خاستند. ساختار سازمانی شورا در این دوره بسیار بسیط و ساده اما تأثیر گذار و نقش آفرین بود.
در این دوره هنوز برخی نهادهای انقلاب در مراحل اولیه پیدایش بودند، اما به دلیل کارآمدی نیروها و اعتقاداتشان، نقش آفرین اصلی بودندو دستگاههای سنتی و دیوارن سالار باقیمانده از رژیم گذشته ناکارآمد، نا هماهنگ، امام خواهان تحول و حرکت در مسیر انقلاب بودند. راهبرد اصلی شورا در این دوره بر«هماهنگی نهادهای ذیربط در برگزاری تظاهرات و اجتماعات در حمایت از دستاوردهای انقلاب و محکوم کردن توطئه گروهک ها» استوار بود؛ به گونه ای که در سالهای اولیه پس از پیروزی انقلاب گاهی قریب به 50 مراسم و تظاهرات در طول سال در سطح کشور برگزار می شد و بی تردید در این دوره کسی بیش از این از«شورا» انتظار نداشت و این کار در آن مقطع کار بزرگی بود.

2- دوره دوم از سالهای 61 تا 68 را شامل می گردد و دارای ویژگی های ذیل است:

1/2- اوج گیری جنگ تحمیلی
2/2- کاهش توطئه گروهکها
3/2- نهادینه و قانونمند شدن نهادهای انقلابی یکی پس از دیگری
4/2- پویاتر و کارآمدتر شدن دستگاههای سنتی با بهره گیری از نیروهای انقلابی و تطابق پذیری آنها با آرمانها و اهداف انقلاب اسلامی.
5/2- تشکیل سازمان تبلیغات اسلامی و ریاست همزمان شورا و سازمان توسط حضرت آیت الله جنتی(مدیریت واحد بردو نهاد) که پیامدهای این نوع مدیریت در جای خود نیاز به تأمل دارد.
به هر صورت با ویژگی های پیش گفته، دوره دوم شورا سپری شد. راهبرد اصلی شورا در این دوره«حمایت همه جانبه از جنگ» و «فراهم ساختن مشارکت مردم» در عرصه های مختلف برای پشتیبانی از دفاع مقدس بود. در این دوره برای نخستین بار بحث برگزاری جشن های انقلاب مطرح گردید که بزرگداشت«دهمین سال پیروزی انقلاب اسلامی» و فعالیت های انجام شده در این زمینه بعنوان یک دستاورد مهم تلقی می شود. در این دوره به دلیل مدیریت واحد بر دو نهاد سازمان تبلیغات اسلامی و شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی، «شورا» کمتر به فکر سازماندهی و استقلال کاری بود و عمده کارها با تشریک مساعی و همکاری سازمان تبلیغات اسلامی انجام می گرفت. حتی در این مقطع، بحث ادغام این دو نهاد در برخی لایه های مدیریتی کشور به طور جدی مطرح شد که در میان برخی مدیران شاغل در خود این نهاد ها نیز طرفداران جدی داشت. تفاوت بارز این دوره با دوره اول، آن است که شورا دیگر به «تبلیغات اسلامی» نمی پرداخت بلکه امر«هماهنگی مراسم» را دنبال می کرد.

3- دوره سوم از پایان جنگ(سال 1368) آغاز و تا سال 1378 ادامه می یابد:

در این دوره که ده سال طول می کشد«شورا» به سمت استقلال و گسترش فعالیتهای خود می رود. دفاتر استانها تشکیل و فعال می گردد. ستادهای مراسم یکی پس از دیگری موجودیت می یابند. برای اولین بار ستاد دهه فجر، برنامه 5 ساله ای را طراحی و اجرا می کند. ملحوظ کردن ردیف بودجه مستقل برای شورا گویای سمت گیری جدید شورا است. در ای دوره شورا، جذب مدیران مجرب در دستور کار قرار می گیرد. ساختار تشکیلاتی جامعی برای شورا در سطح مرکز، استان و شهرستانها با مشارکت متخصصان و صاحبنظران امر در نظر گرفته می شود که هم اکنون نیز مبنای اداره شورا است. طبقه بندی مشاغل و استقرار نظام، مبنای اداره شورا است. طبقه بندی مشاغل و استقرار نظام تشکیلاتی به سرعت دنبال می گردد. مسائل رفاهی کارکنان، در متن کار و نه حاشیه آن قرار می گیرد. این دوره از نظر پرداختن به درون سازمان، نقطه عطفی برای شورا است. این «درون نگری» مرهون چند علت است: یکم: اتمام جنگ و ایجاد فضای جدید در کشور. دوم: اتمام مدیریت آیت الله جنتی در سازمان تبلیغات اسلامی و استقلال مدیریت در دو نهاد. سوم: مصوبه مجلس شورای اسلامی درباره شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی و شناسایی این نهاد در فهرست «نهادهای عمومی غیر دولتی» که نقش هیأت رئیسه بویژه رئیس مجلس پنجم حضرت حجت الاسلام و المسلمین ناطق نوری، در این زمینه شایان تقدیر است. چهارم: ابلاغیه ریاست محترم جمهوری اسلامی وقت حضرت آیت الله هاشمی رفسنجانی درباره«مدیریت، هدایت، نظارت، برنامه ریزی. سیاست گذاری و اجرای مراسم عمومی نظام، راهپیمائی ها و جشن های انقلاب توسط شورا» و حمایت های بی دریغ ایشان از شورا و فعالیت های آن نقش بزرگی در تقویت جایگاه شورا و تحرک جدی قوه مجریه در قبال آن داشت این دوران علاوه بر این دستاوردها، پیامدهای بعضاً ناخوشایندی نیز به دنبال داشت:الف) نهادهای عضو، چون گذشته همکاری جدی را با شورا نداشتند.
ب) عدم تخصیص بودجه مناسب، همواره«پاشنه آشیل» شورا برای گسترش کمی و کیفی کارهای آن بود.
ج) محدود شدن حوزه عمل شورا در برگزاری جشنهای انقلاب در داخل، و عدم حضور تأثیرگذاری و هدایت لازم، آن گونه که انتظار می رود در فعالیت های خارج از کشور اما رویکرد شورا در این دهه در برگزاری مراسم و مناسبت ها و نکوداشت ایام الله جشن های انقلاب بر چند اصل استوار بود:
اول: تبیین و تحلیل انقلاب و روند حوادث، آفات، چالش ها و تهدید های آن به صورت برجسته در دستور کار قرار گرفت.
دوم: نگاه شورا از کارکرد صرف حاکمیتی- دولتی در برگزاری مراسم، بر توجه کردن به نهادهای غیر دولتی- غیر حاکمیتی معطوف شد.
سوم: مراسم و راهپیمایی ها به شدت محدود شد. این محدودیت، هم دلایل و مستندات منطقی به همراه داشت و هم براساس مقتضیات زمان بود.

4- دوره چهارم شورا از سال 1378 آغاز شد و هم اکنون نیز ادامه دارد:

بزرگترین ویژگی های دوره چهارم، «برنامه ریزی، آموزش، هماهنگی، نهادینه شدن و ارتقاء کمی و کیفی فعالیت ها است. » تلاشهای این دوره بر سه ﻣﺆلفه استوار است:

الف) فعالیت های درون سازمانی:
داشتن برنامه در کارها با اتکاء به سیاست ها و راهبردهای درون سازمانی، ارتقاء سطح دانش کارکنان، جذب نیروهای مجرب، اجرای ساختار سازمانی در کلیه سطوح و ارزیابی آنها، ارزیابی و نقد عملکرد ستادها، دفاتر و بخش های تابعه، تولید منشورات مختلف از جمله فصلنامه، دوهفته نامه، کتاب، توجه ویژه به هماهنگی های درون سازمان و ارتباط مرکز با استان ها، تأمین و تجهیز دفاتر و تعریف کارکردهای سازمانی از جمله گامهای برجسته در این دوران است.
همچنین ترمیم و فعال شدن کمیسیون طرح و برنامه، اعلام سال 80 به عنوان«سال برنامه ریزی در شورا» که طی آن بالغ بر 200 عنوان برنامه جدید در شورا تدوین و اجرا گردید را باید بر این فعالیت افزود.
ب) فعالیت های برون سازمانی:
شورا در این دوران اصل«هماهنگی ﻣﺆثر» با نهادهای عضو را به طور جدی در دستور کار قرار داد.
اولاً ترکیب نهادهای عضو، ترمیم و توسعه یافت.
ثانیاً همکاری ها با انعقاد قراردادهای همکاری، نهادینه و شفاف گردید.
ثالثاً به اصل مؤثر نهادها و دستگاههای عضو در فعالیت ها توجه جدی به عمل آمد؛ هر چند تا رسیدن به نقطه دلخواه راه زیادی باید پیمود.
همچنین شورا به ((تعامل سازنده و همکاری دو جانبه)) با نهادها و دستگاههای دولتی، نهادهای انقلابی و تشکل های غیر دولتی روی آورد. در این دوران شورا بدون اعلام رسمی، به آهستگی به بازسازی کارکردهای خود پرداخت و به نقش جدی تر سایر نهادها اندیشید، که این ((خط مشی)) دستاوردهای فراوانی را برای شورا و کشور به دنبال داشت.
شورا به موقع تشخیص داد که باید ((نقش هماهنگی)) را در امور به درستی تعریف و اجرا کند و این خود گام بزرگی بود. در سایه این حسن تدبیر، نهادهای مدنی و تشکل های غیر دولتی (N.G.O) به نقش آفرینی در مراسم و نکوداشت ایام الله پرداختند و بدین سان حلقه ((دولت ـ مردم)) توسط شورا در به صحنه کشاندن مردم در عرصه های مختلف به منصه ظهور رسید و گام بزرگی برای رهایی از ((انگ دولتی شدن مراسم)) برداشته شد؛ هرچند تا ((مردمی تر کردن مراسم)) هنوز باید مسیر زیادی را پیمود.
ج) اقدامات و فعالیت های برنامه ای و راهبردی:
شورا در عصر رشد و پویایی خود علیرغم محدودیت های فراوان و تنگناهای مالی و اعتباری، خلاء مقررات و قوانین حمایتی و پشتیبانی مورد نیاز و . . . پوسته حاکم بر کارها را شکست و کوشید تا فضاهای جدیدی از کار را برای خود تعریف کند که برخی از آن عرصه ها در تأمین اهداف سیاست خارجی نظام در موقع خود تأثیر بسزایی داشت. مطالعات لازم برای راه اندازی پژوهشکده انقلاب اسلامی، خبرگزاری انقلاب اسلامی، سایت اینترنتی شورا، موسسه فرهنگی ـ هنری، تشکیل ستادهای مختلف مراسم، برپایی همایش های علمی ـ کاربردی و نظایر آن گویای سمت گیری مهم شورا برای نقش آفرینی مؤثرتر در آینده است. شورا در این دوره تلاش فراوانی به عمل آورد که به تعریف و تبیین ضرورتهای حضور خود در مجامع و عرصه های مورد نیاز بپردازد و ساز و کار قانونی آم را پیگیری کند.
نوآوری و خلاقیت های متعدد در برگزاری مراسم و شیوه اداره کار شورا نیز باید بر این فهرست افزود. راهبرد جدید شورا در برگزاری مراسم، علاوه بر جنبه نکوداشت مراسم و تعظیم ایام الله، نوعی فرهنگ سازی و تحلیل درست رخدادها را در خود دارد.
پاسخگویی به نسل جوان و ابهام زدایی از ذهن آنان، جلوگیری از تحریف حقایق و انقلاب، الگو سازی و اسوه سازی از باورها، مفاهیم ارزشهای مشترک جامعه برای توانسازی نسل جوان، به منظور خنثی کردن تهاجم فرهنگی دشمن، بهره گیری از شیوه های نوین در رسانه ها و مطبوعات و روی آوردن به تنوع در ابزارها و امکانات و ملحوظ کردن گرایش ها و سلایق مختلف سیاسی و فکری در برنامه ها را می توان از ویژگی های این دوره دانست.