|
|||||
برخى از ويژگىهاى مورد انتظار از مؤمنان در كلام امام صادق علیه السلام
حضرت صادق عليه السلام ششمين پيشواى شيعيان جهان در 17 ربيع الاول سال 83 ه . ق در مدينه منوره ديده به جهان گشود . پدر بزرگوارش حضرت امام محمد باقر عليه السلام و مادر گرامىاشام فروه، دختر قاسم بن محمد بن ابىبكر مىباشد . اسم آن حضرت جعفر و كنيهاش ابو عبدالله و ابو […]
کد خبر : 4168 | 10:08 ق.ظ | ۱۰ شهریور , ۱۳۹۲ حضرت صادق عليه السلام ششمين پيشواى شيعيان جهان در 17 ربيع الاول سال 83 ه . ق در مدينه منوره ديده به جهان گشود . پدر بزرگوارش حضرت امام محمد باقر عليه السلام و مادر گرامىاشام فروه، دختر قاسم بن محمد بن ابىبكر مىباشد . اسم آن حضرت جعفر و كنيهاش ابو عبدالله و ابو اسماعيل و القاب شريفش صادق، صابر، فاضل و طاهر است (1) .
امامت آن حضرت كه همزمان با شهادت پدر ارجمندش از سال 114 شروع شد، با حكومت 5 تن از خلفاى اموى و عباسى به ترتيب هشام بن عبدالملك (نهمين خليفه اموى)، ابراهيم بن وليد (دهمين خليفه اموى) و مروان بن محمد آخرين خليفه اموى (126- 132) و عبد الله سفاح (اولين خليفه عباسى) و ابوجعفر منصور دوانيقى (دومين خليفه عباسى) مصادف بود . آن بزرگوار در 25 شوال سال 148 ه . ق در سن 65 سالگى توسط منصور دوانيقى مسموم شد، در مدينه منوره به شهادت رسيد و در قبرستان بقيع به خاك سپرده شد . امام صادق عليه السلام در مدت 34 سال امامت پربركتخويش نقش شايستهاى در گسترش فرهنگ حياتبخش اسلام انجام داد . آن حضرت با استفاده از فرصتبدست آمده در عصر خويش (درگيرى و نزاع ميان بنى اميه و بنى عباس) وسيعترين دانشگاه اسلامى را پىريزى نمود; در دانشگاه آن حضرت حدود چهار هزار نفر شاگرد پرورش يافتند كه برخى از آنان از رهبران فكرى تشيع به شمار مىآيند . هشام بن حكم، عبد الله بن ابى جعفر، هشام بن سالم، محمد بن مسلم، مفضل بن عمر و جابر بن حيان از آن جملهاند . كوفه يكى از مهمترين كانونهاى تجمع پرورش يافتگان دانشگاه جعفرى عليه السلام بود . حسن بن على بن زياد وشاء كه از شاگردان امام رضا عليه السلام است نقل مىكند كه: در مسجد كوفه 900 نفر استاد حديث مشاهده كردم كه همگى از جعفر بن محمد عليه السلام حديث نقل مىكردند (2) . در مكتب آن حضرت نه تنها شيعيان بلكه غير شيعيان نيز حضور مىيافتند . پيشوايان چهارگانه اهل سنتبا واسطه يا مستقيما از امام صادق عليه السلام بهره بردهاند . آن حضرت شاگردان خويش را بر اساس ذوق و استعداد آنان تقسيم نموده و در همان رشته تشويق و تعليم مىنمود . و اين گونه بود كه مكتب تشيع در اثر تلاشهاى فرهنگى امام صادق عليه السلام به صورت چشمگيرى گسترش يافت و به اكثر قلمروهاى اسلامى رسيد و بسيارى از مسلمانان در آن دوران طلايى به مكتب اهل بيت عليهم السلام گرويدند . آن حضرت با استفاده از وضعيت موجود وكلاى متعددى را در مناطق مختلف مستقر نمود و توسط پرورش يافتگان مكتب خويش دستور العملهاى فردى، اخلاقى و اجتماعى را به مسلمانان آموزش داد و مكتب اهل بيت عليهم السلام را با زيباترين و محكمترين دلائل به جهان اسلام معرفى نمود . رهنمودهاى راهگشاى آن حضرت در زمينههاى سلوك فردى و اجتماعى، معاشرت با ديگران، برخورد با نسل نو و جوانان، مسائل حقوقى، آداب ازدواج، موضعگيرى در مقابل حكومتها و سياستمداران زمان، آموزههاى علمى، تربيتى، پزشكى و دهها موضوع ديگر، زينتبخش صفحات زندگى آن حضرت و برگ زرينى در تاريخ شيعه مىباشد . در اين نوشتار گزيدهاى از سخنان آن حضرت را در بيان ويژگىهاى مورد انتظار از شيعيان و مؤمنان حقيقى گرد آورده و به علاقمندان حضرتش تقديم مىداريم . بديهى است كه اينها همه ويژگىها و صفات پيروان اهل بيت عليهم السلام نيست و بيان همه آنها نيازمند يك كتاب مستقل مىباشد . استقامت و پايدارىبدون ترديد پشتكار و پايدارى در راه هدف، از عوامل پيروزى و توفيق انسان به شمار مىرود . كسانى در زندگى به خواستهها و آرزوهاى خود نائل گشتهاند كه در راه آن نهايت تلاش و استقامت را نمودهاند . امام صادق عليه السلام يكى از مهمترين نشانههاى شيعه را استقامت در راه حق مىداند و رسيدن به سعادت حقيقى را در گرو اين خصيصه پسنديده قلمداد مىكند و مىفرمايد: «لو ان شيعتنا استقاموا لصافحتهم الملائكة ولاظلهم الغمام ولاشرقوا نهارا ولاكلوا من فوقهم ومن تحت ارجلهم، ولما سالوا الله شيئا الا اعطاهم (3) ; اگر شيعيان ما در راه حق استقامت ورزند فرشتگان آسمان با آنان دست مىدهند، ابرها [ى رحمت] بر سر آنان سايه مىافكنند و سيمايشان همانند روز روشن مىدرخشد و از زمين و آسمان روزى مىخورند و هيچ خواستهاى از خداوند نخواهند داشت مگر اينكه خداى متعال به آنان عطا مىكند .» عظمت نفس و دورى از ذلتشخصيت هركس در گرو عزت نفس اوست . انسان به عزت نفس و تكريم شخصيت از همه چيز حتى از آب و غذا بيشتر نيازمند است، چرا كه رنج گرسنگى و تشنگى برطرف مىشود اما تحقير شخصيت و آزردگى روح و روان به اين سادگى رفع نمىشود و چه بسا كه تا آخر عمر انسان را بيازارد . خداوند متعال انسان را عزيز آفريده و هيچگاه به او اجازه تحقير ديگران و يا شخصيتخويش را نداده است . اين سخن در مورد پيروان مكتب تشيع از اهميت ويژهاى برخوردار است . آنان طبق رهنمود امام صادق عليه السلام هيچگاه نبايد خود را ذليل كنند، بلكه بايد از كارهاى تحقيرآميز و ذلت آور اجتناب نمايند . آن حضرت شيعيان را از كسالت، تنبلى، دست درازى به سوى ديگران، طمع كارى، زيادهطلبى و ساير امور ذلتآور مبرا مىداند و مىفرمايد: «شيعتنا لا يهرون هرير الكلب ولا يطمعون طمع الغراب . . . ولا يسالون لنا مبغضا ولو ماتوا جوعا (4) ; شيعيان ما [از فرط ذلت] همانند سگ زوزه نمىكشند و مانند كلاغ طمع نمىكنند . . . آنان هيچگاه به سوى دشمنان ما دست [ذلت] دراز نمىكنند گرچه از گرسنگى بميرند .» خداوند متعال نيز تن دادن به كارهاى ذلتآور را از صفات منافقين شمرده و عزت را منحصر به ذات خويش مىداند: «بشر المنافقين بان لهم عذابا اليما الذين يتخذون الكافرين اولياء من دون المؤمنين ايبتغون عندهم العزة فان العزة لله جميعا» (5) ; «به منافقان بشارت ده كه عذاب دردناكى در انتظار آنهاست . همانها كه كافران را بجاى مؤمنان دوستخود انتخاب مىكنند . آيا عزت [و آبرو] را نزد آنان مىجويند با اينكه همه عزتها از آن خداست؟» زهد و سادهزيستىاز آنجا كه دلبستگى به دنيا و تعلقات آن مانع رسيدن به كمال حقيقى است، نيك مردان الهى هميشه زهد و قناعت را در متن برنامه خود دارند و سادهزيستى، بىپيرايگى و پرهيز از جلوههاى دنيوى و دل نبستن به مظاهر دنيا و زرق و برق آن از شاخصترين ويژگىهاى آنان است . مطمئنا آنان اين شيوه پسنديده را از زندگى پيامبران، اولياء الهى و عالمان عارف آموختهاند . پيروان حقيقى اهل بيت عليهم السلام خصلت زيباى زهد و ساده زيستى را از آن گراميان آموخته و اين سخن گهربار امام صادق عليه السلام را هميشه آويزه گوش خود دارند كه فرمود: «ان احببت ان تجاور الجليل فى داره وتسكن الفردوس فى جواره فلتهن عليك الدنيا واجعل الموت نصب عينك ولا تدخر شيئا لغد واعلم ان لك ما قدمت وعليك ما اخرت (6) ; اگر دوست دارى كه در درگاه الهى با خداوند متعال همنشين شوى و در بهشت در جوار حضرت باريتعالى مسكن گزينى، بايد دنيا [و مظاهر آن] در نظر تو خوار باشد و مرگ را هميشه نصب العين خود قرار بده و براى خود چيزى ذخيره نكن و بدان آنچه قبلا [از اعمال صالح ] تقديم داشتهاى به حال تو سودمند خواهد بود و از كارهاى نيك كه انجام آن را به تاخير انداختهاى ضرر خواهى كرد .» تلاش براى اصلاح ديگران از جمله ويژگىهاى مورد انتظار براى شيعيان راستين، هدايت و اصلاح افراد منحرف به طريق صحيح مىباشد . آنان نه تنها خود راه حقيقت مىپيمايند بلكه از اعماق جان خويش دوست دارند ديگران هم ، چنين باشند . پيروان اهل بيت عليهم السلام تنها بدنبال نجات خويش نيستند بلكه شب و روز در انديشه اصلاح و راهنمايى گمراهان و آلودگان به انواع انحرافات مىباشند . آنان با الهام از رهنمودهاى پيشواى ششم عليه السلام با بكارگيرى شيوههاى صحيح و پسنديده به اصلاح افراد مىپردازند و با اخلاق نيك در جذب گنه كاران تلاش مىكنند و اين كلام زيباى رئيس مذهب جعفرى را هيچگاه فراموش نمىكنند كه فرمود: «لا تقل فى المذنبين من اهل دعوتكم الا خيرا، واستكينوا الى الله فى توفيقهم وسلوا التوبة لهم (7) ; در مورد همكيشان بدكار خود جز خوبى [و نيكى] چيزى نگو و از خداوند توفيق هدايت و توبه آنان را بخواهيد .» از مهمترين و بارزترين ويژگىهاى مورد انتظار براى شيعيان و مؤمنان، دو صفت والاى امانتدارى و راستگويى است . اين دو خصلت آنچنان اهميت دارد كه اساس نظم و انسجام و آرامش هر جامعهاى را مىتوان با تقويت و ترويج آن دو در ميان افراد جامعه پىريزى نمود و مشكلات را حل كرد و سعادت جوامع را تظمين نمود . امام صادق عليه السلام گذشته از توصيههايى كلى به عموم شيعيان در اين رابطه، به برخى از يارانش در اين مورد پيام ويژه مىفرستاد . اهتمام آن حضرت به ترويج و احياى اين دو ويژگى انسانى واخلاقى در ميان شيعيان، جايگاه آنها را در ميان تمام صفات پسنديده و فضائل اخلاقى روشن مىسازد . يكى ديگر از ويژگىهاى شيعيان از منظر حضرت صادق عليه السلام پذيرش ولايت و رهبرى امامان معصوم عليهم السلام به عنوان تداوم رسالت نبوى صلى الله عليه و آله مىباشد . شيعه حقيقى آنچنان به ولايت اهل بيت عليهم السلام دلبسته است كه شادى و حزن، خوشى و ناخوشى و تمام لذائذ و شدائد زندگى را با ولايت و محبت ائمه اطهار عليهم السلام پيوند مىزند . محبت اهل بيت عليهم السلام آنچنان در جان و دل وى رسوخ كرده كه تمام گفتار، رفتار و كردار او با ملاكها و معيارهاى اهل بيت عليهم السلام سنجيده مىشود و آنان به عنوان حجتشرعى براى او هستند . مؤمن و شيعه واقعى بر اين باور است كه كار و عمل انسان بايد براى جلب رضايتحضرت حق باشد و به غير از اين عمل وى ارزش حقيقى نخواهد داشت . كسانى كه براى خوشايند ديگران و جلب رضايت آنان – كه در مسير حق نيستند – تلاش مىكنند، كارى بيهوده و عبث انجام مىدهند . اساسا خودپرستى با خداپرستى در تضاد است . از منظر امام صادق عليه السلام عمل ريايى كه براى خشنودى خداوند متعال نبوده و تنها براى ارضاى نفس و يا خوشايند ديگران انجام مىگيرد، نزد خداوند عالم پشيزى ارزش ندارد . آن وجود گرامى در يك سخن بليغ فرمود: «كل البر مقبول الا ما كان رئاء (15) ; تمام نيكىها پذيرفته مىشود مگر اعمالى كه بخاطر ريا [و نشان دادن به ديگران] انجام گرفته باشد .» توسعه دادن به زندگى خانوادگى و خوشرفتارى با اعضاى خانواده يكى ديگر از ويژگىهاى مورد انتظار براى مؤمن و شيعه كامل مىباشد . پيرو حقيقى امام صادق عليه السلام هيچگاه نسبتبه خانوادهخود، تنگ نظر، سخت گير و بدرفتار نيست . او تلاش مىكند كه به نحو شايستهاى با همسر و فرزندان خود معاشرت نمايد و در صورت امكان به رفاه و امور معيشتى خانواده گسترش دهد . ادب و مواظبت بر فضائل اخلاقى از بزرگترين سرمايههاى معنوى براى هر انسان محسوب مىشود . تعاون و هميارى در بين پيروان اهل بيت عليهم السلام گذشته از اينكه موجب نزديكى دلها و ايجاد انس و محبت مىشود، از مهمترين عوامل اقتدار و تحكيم ارتباط در ميان آنان مىباشد . يكى از عوامل تاثير گذار در روح و روان انسان محيط اطراف اوست . عوامل انحرافى از جمله محفلهاى آلوده و اجتماعات ضد ارزشى كه افراد گنهكار و فاسد آنها مىگردانند، تاثيرات فراوانى را در افراد شركت كننده باقى مىگذارد و آنان خواهى نخواهى همرنگ با اهل فسق و فجور و معصيت مىشوند . فرصتهاى بدست آمده در زندگى كم است و سريعا از دست انسان خارج مىشود . انسان موفق كسى است كه از هر فرصتبدست آمده – گرچه كوتاه مدت باشد – براى رسيدن به هدف خويش بهره گيرد . پيشواى ششم در اين زمينه به پيروان خود فرمود: «من انتظر عاجلة الفرصة مؤاجلة الاستقصاء سلبته الايام فرصته، لان من شان الايام السلب وسبيل الزمن الفوت (24) ; هر كس [در فرصتهاى بدست آمده كه كوتاه و گذرا هستند] به انتظار فرصتهاى كاملترى در آينده بنشيند، روزگار آن فرصت [كوتاه] را نيز از او خواهد گرفت; چرا كه عادت روزگار سلب [فرصتها] و روش زمانه از دست رفتن است .» قرآن كلام الهى، و جلوهاى از قدرت و علم و حكمت پروردگار است و آيات نورانى آن نشانگر عظمتخداوند متعال مىباشد . قرآن برنامه زندگى يك مسلمان و معارف آن گنجينهاى بىپايان است . قرآن عهدنامهاى ميان خداوند و مردم مىباشد . 1) كشف الغمه فى معرفة الائمه، ج2، ص154 . نويسنده: عبد الكريم پاكنيا منبع: گنجینه معرفت
|
|